Servet Yıldırım – Depremler hayatın doğal bir parçası ama zelzeleye dayanıksız yapılarda yaşamak olağan değil. nihayet sarsıntılardan akıllarda kalan binlerce kare manzara “Deprem öldürmez, yapı öldürür” kelamını kanıtladı.
Bu fotoğraflardan birincisi Kahramanmaraş’taki Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği İnşaat Mühendisleri Odası binasıydı. Etrafındaki Tüm yapılar yıkıldığı halde TMMOB binası sağlamdı. Birlik yetkilileri binanın ‘mühendislik ve bilimle’ ayakta kaldığına dikkat çektiler.
‘Coğrafya baht fakat…’
Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Lideri Becerikli Ulutaş’ın dediği üzere “Bilim ve mühendislik bu türlü Aka bir zelzelede dahi ayakta kalacak yapılar inşa etmeye kâfi…”
İkinci fotoğraf ise Adıyaman’dan geldi. Kentte birçok yapı yerle bir olurken, cam yapı olan Kommagene Kültür Merkezi’nin camları bile kırılmamıştı. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın Avrupa Birliği fonuyla inşa ettiği yapının ihalesi AB mevzuatına nazaran gerçekleştirilmiş. Yanlışsız taban etüdü, yanlışsız gereç, yanlışsız inşaat teknikleri uygulanmış.
Üçüncü fotoğraf Hatay’ın Erzin ilçesiydi. Etraftaki Fazla sayıda ilçe enkaza dönerken Erzin’de hiç Bina yıkılmadı; kimse ölmedi. Dağlık bölgede yer alması ve faya uzaklığı üzere faktörler de Fazla tesirli olmuştur lakin Erzin’in öyküsünün Örnek yanı “kaçak yapılaşmaya” ve yüksek katlı binalara müsaade vermemesiydi.
İbn Haldun’un dediği üzere “coğrafya kaderdir” fakat bu coğrafyanın getirdiği aksiliklerin bir afete ya da trajediye dönüşüp dönüşmemesi insanın elinde…
Gayrimenkul projesi üzere görülmesin
Türkiye’deki 20 milyonun üzerindeki yapının Değerli bir kısmı yaşlı, sarsıntıya dayanıksız ve kaçak. Birinci etapta hemen bunların yaklaşık 7 milyonunun yenilenmesi zarurî. Bu noktada da metot riskli alanların kentsel dönüşümü.
Bu bahis bir Uzaklık ağır halde gündeme geldi; ülkede kentsel dönüşüm seferberliği başlatıldı. O devirde bir Fazla kentte kentsel dönüşüm dorukları düzenlendi.
Milliyet Gazetesi’nin takviyesiyle düzenlenen bu tepelerin kimilerine iktisat Müdürümüz Şükrü Andaç ile konuşmacı ya da moderatör olarak ben de katıldım. Kentsel dönüşüm bizde Evvel dirençle karşılaştı lakin sonra Kamu benimsedi. İstanbul Kartal’da 2017’deki dorukta, vaktin Kartal Belediye Lideri Altınok Öz diyordu ki:
“Bir vakitler kentsel dönüşüm uğraşlarımıza karşı çıkanlar bugün ‘Benim meskeni ne Vakit yıkacaksın lider?’ diyor. Evvelden hengameli olan yıkımlar artık şenliğe döndü.”
Çok Çok vakit yok
Zirvelerde çokça vurgulandı: “Kentsel dönüşüm bir gayrimenkul geliştirme projesi olarak algılanmamalı. Kentsel dönüşüm toplumsal, fiziki, çevresel ve ekonomik şartların güzelleştirilmesini amaçlamalı. Kentlerin kimliklerini muhafazalı. Kimi uzmanlar apartman bazlı dönüşüm yerine ada bazlı kentsel dönüşüm yaygınlaştırılması gerektiğini vurguladı. Halbuki kentsel dönüşüm şimdiye kadar ekseriyetle yapı parseli bazında gerçekleşti.
Kentsel dönüşüm ile rantsal dönüşüm birebir şey değil. Kentsel dönüşümde ortaya çıkan rant kentin paydaşlarınca paylaşılmalı, Yeniden kente fayda olarak dönmeli. Dönüşüm rantın yüksek olduğu alanlarda değil gereksinim olan bölgelerde yapılmalı.”
Türkiye’nin 1999 zelzelesinden sonra Fazla yol almış olması gerekirdi. Olmadı. Kandilli Rasathanesi ve zelzele Araştırma Enstitüsü’ne nazaran 7.5 yahut üzeri büyüklükte bir sarsıntıda İstanbul’daki 1.2 milyon civarı binadan 491 bininin hasar alması bekleniyormuş. Tehlike büyük. Hükümetin amacı 2035’e kadar kentsel dönüşüme girmemiş Biricik Bina bırakmamak ancak daha süratli aksiyon almak gerektiği nihayet sarsıntılarla bir kez daha ortaya çıktı. Kentsel dönüşüm hayat kurtarır. Dönüşümü tamamlamak için Fazla Çok vaktimiz yok. Daha Öbür formüllerin de devreye sokulması gerekiyor.
Devlet dayanakları devreye sokulmalı
Kentsel dönüşüm kapsamında bir binanın yıkılıp tekrar yapılması 1.5 – 2 Yıl sürüyor. Halbuki binanın güçlendirilmek yoluyla zelzeleye sağlam hale getirilmesi 6 ayda tamamlanıyor. Maliyet de Fazla daha düşük. Bu noktada birinci adım var binaların dayanıklılık testlerinin hızla yapılması. Dayanıksız binaların tespitinde belediyelere Değerli rol düşüyor.
Güçlendirmeye teşvik için devlet takviyeleri devreye sokulmalı. Kira takviyesi yanında uzun vadeli ve düşük faizli kredi sağlanmalı. Lokal idareler güçlendirme için ruhsat ve müsaadelerle ilgili süreçleri hızlandırmalı. Amaç riskli Bina stokunun zelzele güvenliğinin hızla artırılması. Bu kapsamda güçlendirme kentsel dönüşümün alternatifi değil tamamlayıcı modülü. Her ikisi de rant odaklı olmaktan çıkarılıp risk odaklı hale getirilmeli. Üstelik bu türlü bir dönüşüm ve güçlendirme seferberliği önümüzdeki periyotta iktisadın ve istihdamın da lokomotiflerinden biri olacaktır.
Hedef çok net: Türkiye’nin bir zelzelede hiç kimseyi yıkıntı altında bırakmaması gerekiyor.
Yorum Yok