SERVET YILDIRIM – Küresel iktisat ne yazık ki hâlâ petrole bağımlı. Otomobiller, fabrikalar, ısıtma kazanları yüklü olarak petrol ve doğal gaz ile çalışıyor. Tabir yerindeyse dünya petrol ile işliyor. Petrol ulaşımdan endüstriye, elektrik üretimine kadar Çağdaş iktisadın omurgası. Fakat nihayet yıllarda petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar gösteriyor ki, global güç piyasası istikrarlı ve istikrarlı değil. Epeyce kararsız bir piyasa var. Bir yanda, petrol ihraç eden ülkeler, arzı kısıtlayarak fiyatları yükseltiyor ve Nakit kazanıyorlar. Öte yanda ise petrol ithal eden yoksul ülkeler, fiyatların yükselmesiyle ekonomik eşitsizliğin artmasına neden olan türlü düşünceler yaşıyorlar.
Ve Alışılmış ki fosil yakıtların kullanımı, iklim değişikliğini tetikliyor; gezegenimizin geleceğini tehdit eden global bir krize yol açıyor.
Bu paradoks, ekonomik gelişmeyi çevresel sürdürülebilirlikle nasıl dengeleyebileceğimize dair Değerli soruları gündeme getiriyor.
Yıkıcı tesirleri artıyor
Bu çelişkinin en nihayet örneği, OPEC+ ülkelerinin (Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü artı Rusya ve diğer petrol üreten ülkeler) günlük üretimi 1.16 milyon varil azaltma kararı almaları oldu. Bu atılım, petrol fiyatlarını artırdı ve Brent olmamış petrolün fiyatını bir anda 80 doların üzerine attı. Petrol üreten ülkeler için bu düzgün bir haber; yüksek fiyatlarla daha Çok Nakit kazanıyorlar.
Petrol ithal eden ülkeler için ise bu Kötü bir haber. Birebir ölçüde petrol için daha Çok ödeme yapmak zorunda kalacaklar.
Bu paradoks yeni bir durum değil. Petrol fiyatları dalgalandıkça ve ülkeler Sıkıntı ve tesir için uğraş ettikçe, bu çelişki global güç piyasasının tipik bir özelliği haline geldi.
Ancak bu çelişki Özellikle bugün global ısınmanın yaklaşan tehdidi nedeniyle Ehemmiyet kazanıyor. Petrol üzere fosil yakıtların sera gazı emisyonlarının en Aka kaynağı olduğu artık bilimsel olarak kanıtlandı.
Fosil yakıt denilen şey binlerce hatta milyonlarca Yıl kaya ve toprak altında oksijensiz ortamda gömülü kalmış, ısı ve basınca maruz kalarak fosilleşmiş bitki ve hayvanlardan oluşan güç kaynaklarıdır. Yani kömürdür, petroldür ve doğal gazdır. Bunların özelliği yüksek ölçüde hidrokarbon ve karbon içermeleridir. Fosil yakıt kullanımı global ısınmayı tetiklediği üzere onunla Bir arada gelen yıkıcı tesirleri de artırmaktadır.
Küresel iktisada artık de OPEC şoku
Petrol ihraç eden ülkeler geçen hafta sürpriz bir karar ile üretimde kesintiye gitme kararı aldılar. Kesintiyi yapan Suudi Arabistan, Rusya, Kuveyt, Umman, Irak, Cezayir ve Kazakistan üzere ülkeler Mesut olurken, petrolü olmadığı için ithal etmek zorunda olan bizim üzere onlarca ülkeyi ise dert kapladı.
Günde 1.16 milyon varillik kesinti mayısta başlayacak ve Yıl sonuna kadar sürecek. Bu işin elebaşlarından Suudi Arabistan bu sürpriz atağın piyasayı dengelemeyi amaçlayan ihtiyati bir adım olduğunu söylüyor. Halbuki herkes bilir ki, OPEC ülkeleri istikrar denilince global iktisattaki dengeyi değil, kendi bütçelerini düşünürler. OPEC’in telaşı 2008’deki üzere bir çöküşü yaşamamaktır. OPEC’in travmasıdır 2008. O Yıl 6 ay içinde fiyatlar 140 dolardan 35 dolara kadar inmişti.
Dengeden bahsediyor lakin…
Benim görüşlerini yakından takip etmeye çalıştığım piyasayı düzgün izleyen birtakım analistlere nazaran bu kesintiler nihayet aylarda gerileyerek herkesi rahatlatan petrol fiyatlarını tekrar 100 dolar düzeyine taşıyabilir.
Oysa bizim açımızdan her şey düzgün gidiyordu. Martta fiyatlar 2021’den bu yana en düşük düzeye inmişti. Fiyatlar 80 doların altına inmişti. Hatta 70 – 80 bandı aslında herkesin çıkarına üzere görünüyordu. OPEC açgözlü davrandı.
OPEC istikrardan bahsediyor lakin bu atak global iktisatta ulaşılmaya çalışılan dengeyi bozabilir. Güç fiyat artışlarının tesiri ile Evvel artan lakin daha sonra bu defa da güç fiyatlarındaki düşüşün tesiriyle gerileyen global enflasyon ise tekrar yükseltebilir.
Almanya, Fransa, Hindistan, Japonya ve Güney Kore üzere yüklü İthalat yapan ülkeler fiyat artışının yaratacağı şoku en Çok hissedenler ortasında olacaklar lakin etkilenecekler yalnızca onlar olmayacak. Bir de bizim üzere gelişmekte olan piyasa ekonomileri var. Türkiye, Arjantin, Güney Afrika ve Pakistan üzere ülkeler de Olumsuz etkilenebilecekler ortasında yer alıyor.
İŞTE BİR YOL HARİTASI
Bir yanda petrol satmak ve fiyatları muhakkak bir eşiğin üzerinde tutmak isteyen satıcılar, öteki yanda ise ısınmak ve üretebilmek için ithal petrole bağımlı olan ülkeler… Bu paradoksu Özellikle acil hale getiren şey ise iklim değişikliği tehdidi.
Petrol üzere fosil yakıtlar, sera gazı emisyonlarının en Aka kaynağı. Ne kadar Fazla petrol kullanırsak, iklim krizi o kadar Üzücü hale gelir. Buna Karşın petrol üreten ülkeler, ekonomileri için Kıymetli bir gelir kaynağı olduğu için satmaya devam etmeye teşvik edilmektedirler.
Peki bu paradoksla ne yapabiliriz? Karşılığı kolay değil, lakin atılabilecek birtakım adımlar var. Bunlardan birisi güneş, rüzgar ve jeotermal güç üzere alternatif güç kaynaklarına yatırım yapmak. Daha pak güç kaynaklarına geçerek, fosil yakıtlara olan bağımlılık azaltılabilir ve iklim değişikliğinin Olumsuz tesirleri hafifletilebilir.
Başka bir adım ise, global güç piyasasının şiddetlenen ekonomik eşitsizliğini ele almak. Petrol ihraç edenlerden ümit yok lakin petrol ithal eden Güçlü ülkeler, yardım sağlayarak, kalkınma projelerine yatırım yaparak ve sürdürülebilir güç teşebbüslerini destekleyerek, Fakir ülkelere Yardımcı olabilirler.
Petrol paradoksu, global güç piyasasının karmaşık ve çelişkilerle dolu olduğunu bize her Lahza hatırlatan bir durum. Ekonomik kalkınma ile çevresel sürdürülebilirlik ortasında yalnızca seçim yapmak kâfi değildir. Bu rekabet eden çıkarları dengelemek, tıpkı vakitte sorunu kötüleştiren ekonomik eşitsizliği ele almak için uygulanabilir yollar bulmamız gerekiyor. Yaratıcı fikir ve yürekli adımlarla, kendimiz ve gezegenimiz için daha yeterli bir istikbal inşa edebiliriz.
Daha Evvel de bu soruyu tekraren sormuştuk: Bu kaostan aydınlık bir tablo Menfaat mı? yanıt o Vakit da “belki”ydi. Artık de “belki”. Şayet petrol ve gaz fiyatlarındaki artışlar alternatif güç kaynaklarına yönelimi hızlandırır, yenilenebilir güç yatırımlarını artırır, pak güce geçişi sağlayacak teknolojilerin daha süratli gelişmesini sağlarsa dünya krizi fırsata çevirmiş olur.
Yorum Yok