Derleyen: Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) ile Amerika Birleşik Devletleri (ABD) eksenli kurulan iki kutuplu dünya sistemi SSCB’nin 1991 yılında dağılmasıyla Bir arada sona ermiş ve ortaya ABD eksenli Biricik kutuplu dünya tertibi ortaya çıkmıştı. Günümüzde Sovyetler ya da Soğuk Cenk denildiğinde akla gelen birçok ayrıntı ortasında elbette en dikkat çekeni ise hiç kuşkusuz ‘Komitet Gosudarstvennoy Bezopasnosti’ ya da herkesin bildiği kısaltmasıyla KGB. Sovyetler Birliği’nin istihbarat ve gizli servisi olan KGB, Soğuk Savaş’ın sonuna dek dünyanın birçok noktasında aktiflik gösterdi. Bazen Vakit başarılı Bazen Vakit da başarısız olan yüzlerce KGB operasyonu günümüzde dahi birçok kitaba ya da sıra ve sinema senaryosuna mevzu olmayı başardı. Günümüzde birçok şahıs KGB’nin Sovyetler’in dağılmasından sonra yok olduğunu düşünse de aslında gerçek biraz daha farklı.
‘DEVRİMİN KALBİ’ OLDU
KGB’nin kökenleri Bolşevik İhtilali olarak da bilinen Ekim İhtilali’nden Çabucak sonra kurulan, Polonya doğumlu ve ‘Demir Felix’ lakaplı Felix Edmundovich Dzerzhinsky’nin liderlik ettiği ÇEKA’ya (Rusça kısaltmasıyla ÇK) dayanıyor. İhtilalin Çabucak akabinde eski nizamın kalıntılarını yok etmeyi ve yeni sistemin güvenliğini tesis etmeyi amaçlayan Bolşevikler, Daimi tetikte olacak ve yeni nizamı en Aka koruyucularından biri olacak bir Emniyet teşkilatına gereksinim duydu. Bu muhtaçlık kısa mühlet içinde Sovyetler’in birinci istihbarat ve Emniyet teşkilatı ÇEKA’nın kurulmasıyla müddette nihayet bularak KGB’ye giden yolun birinci adımlarının atılmasıyla sonuçlandı.
Vladimir Lenin ve Çabucak sonrasında Felix Dzerzhinsky tarafından yayınlanan bir kararnameyle kurulan ÇEKA’nın ’emperyalizm casusları’nı ortadan kaldırmak için kullandığı en tesirli metot baskı oldu. Çalışanlarına ‘çekist’ denilen teşkilatın başına ise Sovyetler Birliği’nin kurucusu Vladimir Lenin’e Fazla yakın bir İsim olan ‘Demir Felix’ lakaplı Felix Dzerzhinsky geçti. ‘Devrimin kılıç ve kalkanı’ olarak tanımlanan ÇEKA’nın başındaki ‘Demir Felix’e ise ‘devrimin kalbi’ deniliyordu. Dzerzhinsky, Lenin hayatını kaybettiğinde onun tabutunu taşıyacak kadar ona yakın isimlerden biriydi. Çarlık devrinde sık sık mahpusa atılan ve Bolşevik İhtilali’nin ‘sadık’ isimlerinden biri olan ‘Demir Felix’, çekistleri ‘cana yakın, itidalli ve suça karışmamış’ olarak tanımladı. Daha sonra KGB’nin de simgesi haline gelen kılıç ve kalkan da şahsen ‘Demir Felix’ tarafından tasarlandı.
ÇEKA’nın kurum tarihi olan 20 Aralık Rus istihbaratı için her Vakit Kıymetli bir gün oldu. Çekistler, ÇEKA’nın kuruluşu erdemine maaşlarını her ayın yirminci günü alırken, günümüzde 20 Aralık Rusya’da ‘Güvenlik Servisi Çalışanları Günü’ olarak kutlanıyor.
TAM 6 FARKLI İSİMLE ANILDI
KGB’nin en Aka sembollerinden birisi olan ve teşkilatın karargahı olarak kullanılan Lubyanka Binası, KGB’den Evvel bir sigorta şirketinin genel merkezi olarak kullanıldı. Devrimin akabinde el konulan bina, Sovyet istihbaratının genel merkezi oldu. Sovyetler Birliği dağılana kadar Lubyanka’nın önünde devasa bir ‘Demir Felix’ heykeli bulunuyordu. Heykel, SSCB’nin artık dağılma basamağına girdiği sırada Moskova sokaklarında gerçekleştirilen Aka protesto şovları sırasında aksiyoncular tarafından devrildi.
ÇEKA’nın KGB’ye dönüşme süreci ise epeyce sancılı ve karışık oldu. Sovyet sistemini her türlü İç ve Hariç tehlikeye karşı korumakla yükümlü olan teşkilat, KGB ismini almadan Evvel tekraren İsim değiştirdi. Sovyetler çatısı altında tam 6 farklı isimle anılan Örgüt bugüne kadar ÇEKA, GPU, OGPU, NKVD, MGB ve KGB üzere isimlerle anıldı. Stalin’in vefatının akabinde Sovyetler Birliği’nin başına geçen Nikita Kruşçev’in, 30 Yıl boyunca ülkeyi totaliter siyasetlerle yöneten Josef Stalin periyoduna ilişkin izleri silme siyasetleri Rus istihbaratını da etkiledi ve gizli servise kısaca KGB olarak bilinen ‘Komitet Gosudarstvennoy Bezopasnosti’ (Devlet Emniyet Komitesi) ismi verildi.
‘DURGUN ŞİZOFRENİ’ DÖNEMİ
Nikita Kruşçev’in liderlik koltuğuna oturması ve Stalin devrine ilişkin uygulamaları eleştirmesinin akabinde ‘reform’ olarak tanımlanacak düzenlemeler yapıldı. Yapılan düzenlemeler kapsamında KGB de kimi siyasetlerini kısmen sonlandırdı. KGB, muhalif isimlere yaptığı baskıyı kısmen sonlandırdı ve Yurt dışında yapılan suikastler Kıymetli ölçüde azaltıldı.
Yeni periyotla Birlikte KGB, daha az ‘can yakan’ bir metot uygulamaya başlamıştı. Yolu bir formda Lubyanka’nın alt katlarında bulunan hücrelere düşenlere ‘durgun şizofreni‘ tanısı konulmaya başlandı. Sovyet rejimine muhalif olan isimlerin aslında akıl sıhhatlerinin yerinde olmadığına yönelik Çeşitli propaganda çalışmaları başlatıldı. Kendilerine ‘durgun şizofreni’ tanısı konan binlerce kişi, bütün haklarından mahrum bırakılarak Psikhushka isimli bir psikiyatri hastanesine götürüldü. Bu uygulama, daha sonra Sovyetler Birliği’ne liderlik edecek olan KGB Lideri Yuri Andropov tarafından 1969 yılında resmileştirildi.
DEVLETİ KGB YÖNETİYOR
Takvimler 12 Kasım 1982’yi gösterdiğinde Sovyetler Birliği artık koşar adımlarla dağılma sürecine girdi. Dünya Moskova’da yaşanan değişimleri ve dağılma sürecinin mümkün tesirlerini konuşmaya başladı. Leonid Brejnev’in vefatının akabinde KGB lideri Yuri Andropov liderlik koltuğuna oturmuş ve birinci Kez KGB’yi yöneten bir İsim Sovyetler Birliği’nin başkanı olmuştu. Onun liderlik ettiği KGB, Batı’ya karşı en saldırgan olduğu periyodu yaşadı.
Andropov’un SSCB başkanı olduğu 15 aylık müddette KGB, Özellikle Rusya dışındaki diğer Sovyet Cumhuriyetleri’nde mümkün rejim aykırısı hareketlerini bastırmakta vazife aldı ve dünyada Sovyetler Birliği’nin imajının parlatılması ismine algı çalışmaları yürüttü.
GİRİŞİM BAŞARISIZLIKLA SONUÇLANDI
Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel Sekreteri koltuğuna Andropov’dan sonra 13 aylığına Konstantin Çernenko oturdu, daha sonra ise ülkenin nihayet başkanı Mihail Gorbaçov başa geçti. Ülkenin en karmaşık devrinde başkan olan Mihail Gorbaçov’un art arda attığı ıslahat adımları İhtiyar birliğin bünyesine ağır geldi, Moskova başta olmak üzere birçok Aka kentten protesto haberleri gelmeye başladı. 1991 yılına gelindiğinde artık Sovyetler Birliği’nin dağılması Lahza sıkıntısıydı. Birliğin tabutuna nihayet çivilerden birini çakanlar ortasında Tekrar KGB kökenli bir İsim bulunuyordu.
Gorbaçov’un attığı ıslahat adımlarının yanlışsız olmadığını düşünen KGB önderi Vladimir Kryuçkov, 1991 yılında SSCB liderine vuruş yapmaya karar verdi. Kryuçkov ve destekçileri, Gorbaçov’u idareden uzaklaştırmayı başarmış olsa da Sovyetler Birliği dönüşüm adımları ile Birlikte artık Geri dönülemez bir noktaya gelmişti. Halkın sokaklara dökülüp darbecilere karşı direnmesi sonucunda KGB darbesi başarısız oldu.
KGB’nin faaliyetleri 6 Aralık 1991’de sonlandırıldı ve Örgüt iki farklı kuruluşa evrildi. Bu değişiklik sonrasında Rusya Federal Emniyet Teşkilatı (FSB) ve Hariç İstihbarat Servisi (SVR) doğdu. 25 Aralık 1991 tarihinde Sovyetler Birliği Devlet Lideri Mihail Gorbaçov’un istifa etmesinin akabinde 26 Aralık 1991’de Sovyetler Birliği resmen dağıldı. KGB ise günümüzde hâlâ konuşulmaya devam ediyor.
Çeşitli belgesel, sinema, sıra ve romanlar sayesinde tanınan kültürde de kendine yer edinen KGB nihayet olarak Ukrayna ve Rusya ortasında bu yılın başında alevlenen gerginlikle tekrar gündeme gelmiş, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Berlin Duvarı yıkıldığında şark Almanya’da KGB için çalıştığı, gizli serviste tam 16 Yıl boyunca Hariç istihbarat subayı olarak misyon yaptığı hatırlatılmıştı.
Yorum Yok